Tuy cơ thể chỉ cần vitamin A với liều lượng rất nhỏ, nhưng nếu thiếu sẽ gây ra rất nhiều tác hại.
Vitamin A có thể bổ sung qua chế độ dinh dưỡng. Vậy những thực phẩm nào chứa nhiều vitamin A?
Tầm quan trọng của vitamin A
Vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo. Tuy cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ, nhưng nếu thiếu sẽ gây ra rất nhiều tác hại. Vitamin A có tác dụng trên võng mạc, giúp cho mắt có thể thích nghi với sự thay đổi “sáng – tối” một cách nhanh chóng.
Vì vậy, thiếu hụt vitamin A đồng nghĩa với khả năng nhìn trong môi trường ánh sáng yếu sẽ bị giảm, biểu hiện sớm là hiện tượng “quáng gà” xuất hiện khi trời nhá nhem tối.
Bên cạnh chức năng về thị giác, vitamin A còn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển và bảo vệ toàn vẹn các tế bào biểu mô ở mắt, da, đường hô hấp, tiêu hóa và tiết niệu. Khi thiếu vitamin A, sản xuất các niêm mạc giảm, tế bào bị khô và xuất hiện sừng hóa. Biểu hiện này thường thấy ở mắt, bắt đầu là khô kết mạc, sau đó tổn thương đến giác mạc và có thể gây loét, mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
Vitamin A còn tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch của cơ thể, làm tăng đề kháng của cơ thể đối với bệnh tật. Thiếu vitamin A trẻ sẽ dễ bị mắc bệnh nhiễm khuẩn và khi mắc bệnh thì thời gian điều trị kéo dài và tăng nguy cơ t.ử v.ong. Vitamin A còn có vai trò trong sự tăng trưởng, giúp trẻ phát triển bình thường. Thiếu vitamin A làm trẻ chậm lớn.
Các cách bổ sung vitamin A
Vitamin A cần thiết nhưng cơ thể lại không thể tự tổng hợp được mà phải cung cấp từ bên ngoài vào qua thức ăn hoặc thuốc. Do đó, nguyên nhân chính gây thiếu hụt vitamin A là do khẩu phần ăn thiếu thực phẩm giàu vitamin A và caroten (t.iền vitamin A).
Bên cạnh đó vitamin A muốn hấp thu vào cơ thể cần phải có chất béo. Vì vậy, chế độ ăn ít hoặc không có dầu mỡ sẽ làm giảm hấp thu vitamin A. Trẻ không được bú mẹ rất dễ thiếu vitamin A. Nhiễm ký sinh trùng (đặc biệt là giun đũa) và các bệnh nhiễm khuẩn (sởi, tiêu chảy, viêm đường hô hấp) cũng có liên quan tới thiếu vitamin A
Một chế độ ăn uống lành mạnh và phong phú mỗi ngày sẽ cung cấp đủ lượng vitamin A và các chất cần thiết khác cho cơ thể khỏe mạnh hơn. Đặc biệt, đối với những người biếng ăn hoặc cơ thể hấp thu kém hay mắc một số bệnh về mắt, tuyến tụy, sởi, uốn ván… khiến nhu cầu vitamin A của cơ thể tăng cao hơn bình thường thì việc bổ sung vitamin A bằng việc uống các chế phẩm giàu vitamin A là rất cần thiết. Tuy nhiên, bổ sung vitamin A bằng thực phẩm vẫn là lựa chọn tốt nhất đối với cơ thể mỗi ngày.
Để phòng ngừa thiếu vitamin A cần ăn đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm, lựa chọn các thực phẩm giàu giàu vitamin A cho bữa ăn hàng ngày.
Thực phẩm giàu vitamin A
Cà rốt
Các vitamin A trong cà rốt có ở dạng beta-carotene, một chất chống oxy hóa lành mạnh. Ăn cà rốt mỗi ngày có thể cải thiện độ tinh nhanh cho mắt của bạn. Cà rốt cũng chứa một lượng lớn vitamin B, C, K, chất xơ và magiê. Nên ăn cà rốt nấu chín hoặc sống để có được lợi ích trọn vẹn của nó.
Ngoài ra, bạn cũng có thể trộn vài củ cà rốt nhỏ với món hỗn hợp làm từ gà, đậu, dầu, vừng, chanh, tỏi và sốt kem bơ cho bữa ăn nhẹ và lành mạnh vào buổi chiều.
Cà chua
Cà chua chứa ít calo, nhiều khoáng chất và cũng là nguồn dưỡng chất vitamin A dồi dào. Một quả cà chua trung bình sẽ cung cấp khoảng 20% lượng nhu cầu vitamin A trong ngày. Cà chua cũng là một nguồn vitamin C và lycopene tuyệt vời cho cơ thể.
Gan động vật
Gan động vật rất giàu vitamin A. Nó được biết đến là có tác dụng khắc phục các vấn đề liên quan tới da. Gan là một nguồn dưỡng chất đáng ngạc nhiên của nhiều loại vitamin và khoáng chất thiết yếu.
Khoai lang
Một củ khoai lang cung cấp một lượng lớn vitamin A cần thiết trong ngày. Khoai lang được nhiều người yêu thích vì hương vị ngon và hàm lượng dinh dưỡng cao. Khoai lang được cho là thực phẩm chứa vitamin A dồi dào nhất.
Nó cũng cung cấp đủ dinh dưỡng cho các tế bào da và giúp tránh xa n.hiễm t.rùng. Đây được coi là một trong những thực phẩm tốt nhất cho làn da khỏe mạnh. Bạn chỉ cần cắt khoai lang và thêm một ít dầu ô liu, muối, hạt tiêu và ớt bột, sau đó nướng chúng trong 20 phút là bạn đã có thể thưởng thức những lát khoai lang thơm ngon, bổ dưỡng.
Bí đỏ
Bí đỏ chứa nhiều chất beta-carotene, là một chất chống oxy hóa lành mạnh rất tốt cho sức khỏe. Beta caroten là t.iền chất của vitamin A, giúp cơ thể phòng tránh được tình trạng thiếu hụt vitamin A, ngăn chặn mù lòa, tốt cho hệ miễn dịch… Ngoài ra, bí đỏ cũng là một nguồn thực phẩm chứa vitamin C, magiê và chất xơ…
Rau lá xanh
Các loại rau lá xanh chứa nhiều chất dinh dưỡng như canxi, sắt, vitamin C và K. Rau lá xanh có thể giúp loại bỏ các rối loạn liên quan đến da. Ăn các loại rau lá xanh rất có lợi cho sức khỏe. Rau lá xanh chứa ít calo, giàu chất dinh dưỡng và rất dễ chế biến.
Các loại rau lá xanh như rau cải, rau bina, cải xoăn là nguồn cung cấp vitamin A tuyệt vời. Bạn nên ăn sống các loại rau để cơ thể có thể hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng.
Lời khuyên thầy thuốc
Để phòng ngừa thiếu vitamin A cần ăn đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm, lựa chọn các thực phẩm giàu giàu vitamin A cho bữa ăn hàng ngày.
Cho trẻ bú sớm, nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ đến 24 tháng t.uổi hoặc lâu hơn cùng với ăn bổ sung hợp lý.
Bữa ăn bổ sung của trẻ cần có các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng, thêm mỡ hoặc dầu để tăng cường hấp thu vitamin A, vitamin D.
Thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường để phòng chống nhiễm giun.
Bên cạnh chế độ ăn, bổ sung vitamin A liều cao định kỳ mỗi 6 tháng cho trẻ là giải pháp hiệu quả góp phần phòng chống thiếu vitamin A. Mỗi liều dự phòng có thể bảo vệ trẻ trong thời gian từ 4 – 6 tháng. Vì vậy, hãy cho trẻ 6 – 36 tháng t.uổi đi uống vitamin A theo hướng dẫn của trạm y tế xã/phường. Ngoài ra, bà mẹ trong vòng 1 tháng sau sinh cũng được bổ sung vitamin A liều cao tại bệnh viện.
Tuyệt đối không tự ý mua vitamin A để uống bổ sung, vì việc bổ sung vitamin A cho người lớn hay t.rẻ e.m quá nhiều có thể gây đau đầu dữ dội, mờ mắt, buồn nôn, chóng mặt, đau cơ và các vấn đề về phối hợp. Trong những trường hợp nghiêm trọng, hấp thụ quá nhiều vitamin A được tạo sẵn thậm chí có thể dẫn đến hôn mê và t.ử v.ong.
Vitamin A tự ý uống có thể gây ngộ độc, làm sao để nhận biết?
Mới đây, 2 người bị ngộ độc vitamin A tại nhà được đưa vào Trung tâm Y tế huyện Thanh Thủy (Phú Thọ) trong tình trạng nôn, đau đầu, khó thở, co quắp tay chân.
Vậy vitamin A tự ý uống có thể gây ngộ độc, làm sao để nhận biết?
Vitamin A có lợi ích gì đối với sức khỏe?
Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe con người. Cơ thể người không tự tổng hợp được vitamin A mà phải hấp thụ qua thực phẩm hoặc bổ sung bằng các thực phẩm chức năng.
Vitamin A là vitamin tan trong chất béo, là chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể trong việc duy trì chức năng của biểu mô, hỗ trợ thay thế tế bào da, tăng cường thị giác. Vitamin A bao gồm một nhóm hợp chất retinol, retinal và retinyl esters. Có hai dạng chính của vitamin A trong thực phẩm:
Vitamin A đã chuyển đổi: Gồm retinol và retinyl ester, được tìm thấy trong thực phẩm có nguồn gốc động vật như sữa, trứng, gan và cá.
T.iền chất vitamin A: Bao gồm các carotenoid, được tìm thấy trong các loại dầu và các thực phẩm có nguồn gốc thực vật như trái cây, rau cải…
Vitamin A có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của mắt, đó là duy trì sức khỏe của giác mạc và kết mạc, bảo vệ mắt khỏi tổn thương, ngăn ngừa các bệnh về mắt như thoái hóa điểm vàng do t.uổi tác, đục thủy tinh thể.
Thiếu vitamin A có thể dẫn đến các vấn đề về thị lực và đặc biệt nguy hiểm ở t.rẻ e.m. WHO đã nêu rõ về tình trạng mù lòa ở t.rẻ e.m liên quan đến thiếu hụt vitamin A. Do đó, nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam thường có các chương trình bổ sung vitamin A đã được triển khai để giảm nguy cơ này.
Ngoài ra, vitamin A còn vai trò quan trọng trong việc nâng cao hệ thống miễn dịch của cơ thể. Tham gia vào nhiều khía cạnh của hệ miễn dịch, bao gồm cả việc kích thích sự phát triển và hoạt động của tế bào miễn dịch. Các t.iền chất của vitamin A như beta-carotene, alpha-carotene và beta-cryptoxanthin có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác động của các gốc tự do gây hại, có thể giúp làm chậm quá trình lão hóa, bảo vệ cơ thể khỏi một số loại ung thư.
Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng quan trọng đối với sức khỏe con người.
VitaminA dùng không đúng có thể gây ngộ độc
Thông thường vitamin A được hấp thụ qua thực phẩm ăn uống hàng ngày. Trường hợp cần bổ sung sẽ được chỉ định của các bác sĩ. Nếu tự ý sử dụng vitamin A không đúng chỉ dẫn về liều lượng của các bác sĩ có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc nghiêm trọng.
Trên thực tế uống vitamin A khi cơ thể bị thiếu hụt vitamin A thì đối tượng có thể phải bổ sung là phụ nữ mang thai hoặc cho con bú và người mắc các vấn đề sức khỏe, cụ thể:
– Thiếu hụt vitamin A: Nếu bạn có triệu chứng của thiếu hụt vitamin A, chẳng hạn như khó thở vào ban đêm, rối loạn thị lực, da khô.
– Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cần bổ sung đủ lượng vitamin A để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin A trong trường hợp này nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
– Mắc các vấn đề sức khỏe cụ thể: Các tình trạng sức khỏe như bệnh tiểu đường, bệnh viêm nhiễm mạn tính, hoặc tình trạng yếu thế miễn dịch có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ và sử dụng vitamin A của cơ thể.
– Ở t.rẻ e.m, theo khuyến nghị của Bộ Y tế, một năm có 2 đợt (đợt 1 ngày 1 và 2/6, đợt 2 ngày 1 và 2/12) bổ sung vitamin A liều cao cho trẻ, nhằm phòng các bệnh về mắt như mù lòa, quáng gà. Trẻ chỉ uống được vitamin A liều cao ở các trạm y tế.
Việc tự ý bổ sung vitamin A quá mức cần thiết sẽ gây nhiều hệ lụy, ngộ độc, ảnh hưởng gan, thậm chí t.ử v.ong. Ở người lớn nếu dùng vitamin liều cao trên 1.500.000 đơn vị/ngày, t.rẻ e.m trên 300.000 đơn vị/ngày sẽ nguy cơ ngộ độc cấp sau khi uống thuốc từ 4 – 6 giờ. Trường hợp dùng liều cao trên 100.000 đơn vị/ngày liên tục trong 10 – 15 ngày có nguy cơ ngộ độc với các triệu chứng điển hình tiêu chảy, gan to, da đổi màu, tăng calci, phù. Trẻ nhỏ ngộ độc có nguy cơ tăng áp lực nội sọ, ù tai…
Sử dụng vitamin A liên tục kéo dài gây hại cho gan, thậm chí có nguy cơ dẫn đến xơ gan. Nếu sử dụng liều cao hơn sẽ ngộ độc nặng.
Thông thường vitamin A có trong thực phẩm như gan, thịt, cá, trứng, sữa, Các loại rau quả màu xanh, vàng, đỏ đậm như bông cải xanh, cà rốt, bí đỏ, đu đủ, gấc, rau dền… có chứa nhiều provitamin A carotenoid (chủ yếu là beta carotene). Ngoài ra, vitamin A còn có trong sữa mẹ, đặc biệt sữa non. Do đó, trong vòng 6 tháng đầu đời, trẻ bú mẹ hoàn toàn không cần bổ sung vitamin này.
Tóm lại: Cho dù vitamin A có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể, nhưng chúng ta không được tự ý sử dụng vitamin A một cách tùy ý. Nếu nghi ngờ thiếu hụt vitamin A cần đưa đi khám bác sĩ chuyên khoa để xác định liều bổ sung phù hợp.
